Ին՞չ եմ դառնալու, երբ մեծանամ…

Երբ մեծանամ, դառնալու եմ ֆուտբոլիստ, որովհետև ես սկսել եմ սիրել ֆուտբոլը և ես լավ եմ խաղում ֆուտբոլ, բայց գիտեք այն ժամանակ ես վատ էի խաղում ֆուտբոլ և, երբ սկսեցի առաջ գնալ, ջանք թափել, դժվարություններ հաղթահարել, լավ սովորել, հասա իմ ուզածին և հիմա դրա համար էլ ես լավ եմ խաղում ֆուտբոլ և հիմա ինչքան էլ լավ եմ խաղում, մեկ է դա ինձ հերիք չէ: Ես էլի եմ սովորելու, ջանք թափելու և դժվարությունների միջով անցնելու, որ ավելի լավ խաղամ ֆուտբոլ և ես քեզ կասեմ, որ դու ինչքան սովորես, այդքան էլ ուզածիդ կհասնես: Իմ ամենասիրած ֆուտբոլիստը  Մեսին է:    

Interviewer: Hello, Henrik Mkhitaryan.

Henrik Mkhitaryan: Hello.

Interviewer: Can you tell me about a typical day in your life for the sport magazine?

Henrik Mkhitaryan: Yeah, sure.

Interviewer: So, what time do you get up?

Henrik Mkhitaryan: Oh, I get up at 7 oclock. I get up every day at 7 o’clock and go to the play football with my friends. Then I play football from 9 o’clock to 11 o’clock.

Interviewer: You get up at 7 o’clock?

Henrik Mkhitaryan: Yeah. Then at 12 o’clock I have a shower, I get dressed and I have breakfast. I have a big breakfast: burgers eggs and orange juice.

Interviewer: What do you do after breakfast?

Henrik Mkhitaryan: At 14 o’clock I go to university. I’m studying sports science and I have classes from 15 o’clock to 16 o’clock.

Interviewer: When do you have lunch?

Henrik Mkhitaryan: I have lunch at about 17 o’clock at the university.

Interviewer: What do you do after classes?

Henrik Mkhitaryan: Sometimes I go to the gym and sometimes I meet my friends at a café.

Interviewer: What time do you have dinner?

Henrik Mkhitaryan: I have dinner at 18 o’clock, then I watch TV and I usually go to bed at 10 o’clock.

Interviewer: Thanks, Henrik Mkhitaryan. That’s a busy day!

Ես կարդացել եմ Բրեմենյան երաժիշտները ճիշտ այն կարճ գիրք է, բայց այն լավ գիրք է, որովհետև այն ընկերության մասին է, բայց ես նաև կարդացել եմ լիքը գրքեր օրինակ դրանք են «Քեռի ֆեոդորը և շունն ու կատուն, «օզի կախարդը» և էլի տարբեր գրքեր: Ես մաթեմատիկայից սիրում եմ հիսուն խաղալ իհարկե ես չգիտեի թե դա ինչ խաղ է, բայց սովորեցի այդ նույնը նշանակում է, որ մաթեմատիկան իրականում երևում է դժվար, բայց դու ինչքան սովորես քեզ էլ դժվար չի լինի: Ես կարողանում եմ աշխատել word-ծրագրով այնտեղ ես գրում եմ իմ դասերին վերաբերվող էջեր, ես կարողանում եմ աշխատել Power paint և Chrome ծրագրերով, ես կարողանում եմ կինոներ ստեղծել Power paint-ով, իսկ ես Chrome-ով կարողանում եմ բացել նկարելու ծրագիր իմ բլոգը իմ ուսուցչուհու բլոգը աութլուկ շախմատ և այլն: Ես նաև կարող եմ լողալ, որովհետև ես այն ժամանակ հաճախում էի լողի որտեղ ես սովորում էի լողալ և ես ձեզ կպատմեմ իմ կենդանու և առողջ ապրելակերպի մասին: Ես ունեցել եմ ութ հատ նապաստակ և նրանք եղել են շատ լավ կենդանիներ, բայց հետո մեր ութերորդ նապաստակը սատկեց և ձեզ կասեմ, որ դուք սնվել առողջ մարզվեք և պահպանեք առողջ ապրելակերպ:

Interviewer: Hello, Dan.

Dan: Hi.

Interviewer: Can you tell me about a typical day in your life for the school magazine?

Dan: Yeah, sure.

Interviewer: So, what time do you get up?

Dan: Oh, I get up very early. I get up every day at 5 o’clock and go to the pool. Then I swim from 6 o’clock to 8 o’clock.

Interviewer: You get up at 5 o’clock? Wow, that’s early!

Dan: Yeah. Then at 8 o’clock I have a shower, I get dressed and I have breakfast. I have a big breakfast: cereals, toast, bacon and eggs and orange juice.

Interviewer: What do you do after breakfast?

Dan: At 11 o’clock I go to university. I’m studying sports science and I have classes from 11 o’clock to 4 o’clock.

Interviewer: When do you have lunch?

Dan: I have lunch at about 2 o’clock at the university.

Interviewer: What do you do after classes?

Dan: Sometimes I go to the gym and sometimes I meet my friends at a café.

Interviewer: What time do you have dinner?

Հարավային դպրոցի երրորդ դասարանի սովորողներով գնացինք Թալինում գտնվող Իրինդ գյուղ և Դաշտադեմի ամրոց: Մենք անցանք շատ երկար ճանապարհ: Հասանք Իրինդ գյուղի դպրոց, ծանոթացանք դպրոցին, հետո նախաճաշեցինք այդ դպրոցի ֆուտբոլի դաշտում: Մենք ոտքով ուղևորվեցինք դեպի գրադարան, որտեղ կային լիքը գրքեր: Մենք երգելով քայլեցինք դեպի եկեղեցի և երգեցինք հայր մերը: Հետո մենք գնացինք մեր ավտոբուս և մեկ օրում այցելեցինք երկու եկեղեցի՝ Սուրբ Գևորգ և Սուրբ Կաթոլիկե եկեղեցիներ:Ես ծանոթացա մի տղայի հետ ,որի անունը Արտյոմ էր, իսկ նա յոթ տարեկան էր և սովորում էր երկրորդ դասարանում: Բայց պարզվեց, որ եկեղեցին փակ էր և գնացինք Դաշտադեմի ամրոց և շատ հետաքրքիր էր, որովհետև այնտեղ կային չտեսնված միջատներ, որոնք նման էին զատիկի և խոտ էին ուտում: Ներս մտանք Դաշտադեմի ամրոց,ներսում գաղտնի,նեղ ճանապարհ կար,մեծ փոս,թունելներ:Հաց կերանք և ուղևորվեցինք դեպի մեր դպրոց:

Monday

Mathematics

Russian

Armenian

The environment and the self

Tuesday

English

Armenian

Mathematics

Choice

Wednesday

Armenia

Mathematics

Gymnastics

Thursaday

Music

Armenia

Russia

Gymnastics

Mathematics

Friday

Armenia

Technology

English

The environment and the self

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

Friday

Քաղաքային համայնք Թալինի տարածաշրջանում։ Նախկինում եղել է Թալինի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Ունեցել է Թալինա, Թալին Մեծ, Թալին Վերին, Թալնո ոտն, Հայի Թալին, Տալին, Թալին Մեծ, Թալին Հին անվանումները։ Թալին է վերանվանվել 1978 թվականին։ 1964 թվականից դարձել է քաղաքատիպ ավան, իսկ 1995 թվականի վարչատարածքային ռեֆորմից հետո դարձել է քաղաք։ Թալին քաղաքի քաղաքապետ է դարձել Գուրգեն Գրիգորյանը աշխատելով մինչև 2002 թվականը, նրան հաջորդել են ևս երկու քաղաքապետ։ Երևան քաղաքից գտնվում է 68 կմ հեռավորության վրա, մարզկենտրոնից՝ 48 կմ։ Այստեղով է անցնում Երևան–Գյումրի միջպետական նշանակության ավտոմայրուղին։

Հնում մտել է Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի մեջ։ Հնագիտական պեղումներից պարզվում է, որ Թալինը բնակելի է եղել մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում, իսկ ըստ Թովմա Արծրունու «Պատմություն տանն Արծրունյաց» աշխատության, Թալինը հիմնադրել է Անանիոս Բագրատունի իշխանի կողմից 9-10-րդ դարերում։ Այն Թալինա անունով հիշատակվում է Պտղոմեոսի կողմից 2-րդ դարում։ Սկզբնական շրջանում բնակավայրը եղել է Թալինի հյուսիսային բլրի վրա գտնվող բլրակի վրա՝ Գյուլակ թափայում կամ Ջուլհակ բլրում։ Այստեղ գտնվել է մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակին թվագրվող ամրոց։ Բլրի ամենաբարձր մասում կատարված պեղումներից երևում է պարսպով առանձնացված միջնաբերդը։ Ամրոցն ունեցել է խրամուղիներ և եռաշարք պարիսպներ։

Արշակունիների թագավորության շրջանում Այրարատ աշխարհը եղել է թագավորական կալվածք։ Սակայն 226 թվականին Պարթևստանում կատարված հեղաշրջումից հետո Կարենյան Պահլավ տոհմը գահընկեց պարթև Արշակունիների փրկված պայազատների հետ ապաստան է գտել Տրդատ Բարքայի արքունիքում։ Հայոց արքան ոչ միայն ապաստան է տվել իր հեռավոր ազգականներին, այլև նրանցից շատերին բարձր դիրքի արժանացրել։ Պատվի արժանացած իշխաններից էր նաև Կարենյան տոհմի Կամսարը, որը, հաստատվելով Հայաստանում, հիմք է դրել Կամսարականների իշխանական տոհմին։ Հետագայում Տրդատ 3-րդը Կամսարականներին է նվիրում Շիրակն ու Երասխաձորը և նրանց կարգում նախարարական դասում։

Սկսած 7-րդ դարից հաճախ հիշատակվում է, երբեմն որպես գյուղ, երբեմն էլ որպես ավան կամ քաղաք։ Շնորհիվ 652 թվականին հայ-արաբական պայմանագրի՝ Մեծ Հայքը որոշ ներքին ինքնավարություն էր ձեռք բերել, և երկիրը կառավարվում էր Հայոց իշխանի պաշտոնի միջոցով։ 689-693 թվականներին այդ պաշտոնում հիշատակվում է Վահան Կամսարական իշխանի որդին՝ Ներսեհը, ով ամուսնացած էր Մամիկոնեից տան օրիորդ Շուշանի հետ։ Ներսեհ Կամսարականի կառավարման ընթացքում նստոց է դառնում Թալինը։ Նա կնոջ հետ միասին զբաղվում է շինարարական աշխատանքներով և մշակույթի զարգացմամբ։ Այդ շրջանի շինություններ են Սբ. Աստվածածին կամ Փոքր եկեղեցին, որը կառուցվել է 689 թվականին Ներսեհ պատրիկ Կամսարական իշխանի կողմից, Կաթողիկե եկեղեցին, Թալինի ջրամբարը։ Քանի որ Արագածոտնը եղել է սակավաջուր շրջան, ոռոգման նպատակներով հնագույն ժամանակներից Արագած լեռան վրա կառուցվել են բազմաթիվ արհեստական ջրամբարներ։ Թալինի ջրամբարն ունի բազալտե քարով շարված ամուր հիմքեր, իսկ միջին մասում դեպի ներս մի կորություն, որը նպատակ ուներ դիմանալ ջրի ճնշմանը։ Ջրամբարը ծառայել է որպես եկեղեցիները և բնակավայրը հեղեղից պաշտպանող միջոց։ Քաղաքից հարավ գտնվում է միջնադարյան քարավանատունը, բերդը։ Ըստ ուսումնասիրությունների, բերդը կառուցվել է 7-րդ դարում Կամսարական նախարարական տոհմի ներկայացուցիչների կողմից։ Բերդի նշանակությունը մեծ է եղել 16-րդ դարից սկսած, երբ թուրք-պարսկական պատերազմների ժամանակ այն արևմուտքից պաշտպանել է Երևանի մատույցները։

Արաբական արշավանքներից անմասն չի մնացել նաև Թալինը։ Ըստ Ղևոնդ պատմիչի՝ 774 թվականին արաբները, դուրս գալով Դվինից, ասպատակում են մոտակա շրջանները, կատարում կողոպուտ և արյունահեղություն՝ Պտղունքում, Թալինում, Կողբում։ Այս իրադարձությանը զոհ են գնում 700 և գերեվարվում են 1200 մարդիկ։ Այս իրադարձությունը պատմության մեջ հայտնի է Թալնա կոտորած անունով։

9-րդ դարի սկզբին Կամսարականներն իրենց կալվածքները վաճառում են Աշոտ Մսակեր Բագրատունուն։ 1044 թվականին Թալինում Հովհաննես Սմբատ Բագրատունի թագավորը հայոց կաթողիկոսին այգի է նվիրել։ Թալինի մասին հաջորդ հիշատակությունը վերաբերում է 1162 թվականին Ելտկուզ սելջուկյան ամիրայի արշավանքի առնչությամբ, երբ գյուղաքաղաքը մատնվում է սրի և հրի։

Բագրատունիներից հետո տարածքն անցնում է Զաքարյանների տիրապետության տակ, ովքեր վրաց արքունիքում մեծ դիրքի հասնելով, կարողանում են հայ-վրացական ուժերի միջոցով ազատագրել Հայաստանի մի մասը։ Հայտնի է, որ Մետաքսի ճանապարհի մի մասն անցել է Թալինով, որի նպատակով Վերին և Ներքին Թալինների միջնամասում Զաքարյանները կառուցում են իջևանատուն՝ 12-13-րդ դարերում, որը տարանցիկ առևտրի կենտրոն է դառնում Դվինից Անի տանող ճանապարհին։ Թալինի իջևանատունը, որը ժողովրդի շրջանում հայտնի էր, որպես Դևեքի՝ ուղտերի քարվանսարա անունով, ուներ առանձնահատկություն, այստեղ կազմակերպվում էին տոնավաճառներ։ Այս հանգամանքը նպաստում էր նաև տեղում տնեսության զարգացմանը;

Թալինը հիշատակվում է նաև թուրք-պարսկական պատերազմների ժամանակ, երբ 1514 թվականին թուրքական սուլթան Սելիմ 2-րդը գրավում է Թալինը և մեծ կոտորածներ ու կողոպուտ կազմակերպում այստեղ, որի հետևանքով բնակիչները սկսում են արտագաղթել։ 1639 թվականի թուրք-պարսկական պայմանագրով Թալինն անցնում է Երևանի խանության կազմի մեջ, այստեղ են գալիս նոր բնակիչներ և տներ կառուցում եկեղեցիների տեղանքում։ Այդ առիթով Թալինի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ներսում փորագրված է մի արձանագրություն. «Աբրահամի որդիներ Ալեմշը և Գրիգորը Թալին են եկել 1687 թվականին»։

Դաշտադեմի ամրոցը Հայաստանի ամրաշինական համակարգի եզակի համալիրներից մեկն է։ Բաղկացած է միջնադարյան դղյակից, որն, իր հերթին, պարփակված է 19-րդ դարի սկզբին կառուցված արտաքին մեծ պարսպով։ Ամրոցից դուրս՝ հարավային կողմում, տարածվում է միջնադարյան գյուղատեղին՝ բնակելի և արտադրական համալիրներով, գերեզմանոցներով և առանձին կանգնեցված խաչքարերով։

Ամրոցի հիմնադրման և պատմության վերաբերյալ գրավոր սկզբնաղբյուրները սակավաթիվ են։ Առաջին թվակիր աղբյուրը միջնաբերդի հարավարևմտյան աշտարակի վրա պահպանված արաբերեն արձանագրությունն է, որի համաձայն՝ Սուլթան իբն Մահմուդ իբն Շավուր Շադդադյանը 1174 թվականի սեպտեմբերին հիմնում է այս շինությունը^[2]։

Երկրորդ առանցքային սկզբնաղբյուրը 1307 թ. հայերեն արձանագրությունն է, որի համաձայն՝ Աղպուղա Զաքարյանը ազատում է իր Թալին գյուղը գինու հարկից^[3]։ Մեկ տասնյակից ավել վիմագրերի բեկորներ ի հայտ են եկել 2015 և 2018 թվականների պեղումներով^[4]։

Երկար տարիներ հանրային լայն շրջանակներում տարածված է եղել այն տեսակետը, որ ամրոցը հիմնադրվել է ուրարտական ամրոցի տեղում, Կամսարականների օրոք^[5]։ Ամրոցի միջնադարյան դղյակի տարածքում իրականացված լայնածավալ պեղումներով որևէ փաստական տվյալ չի հայտնաբերվել՝ ամրապնդելու այդ տեսակետը^[3]։

Եվս մի շփոթմունք կապված է ամրոցի շուրջ տարածվող միջնադարյան բնակատեղիի անվան հետ։ Տարածված է ամրոցն անվանել նաև Քաղենիի ամրոց։ Սա հիմնված է 10-րդ դարի պատմիչ Հովհաննես Դրասխանակերտցու հիշատակած այն իրադարձության հետ, երբ 8-րդ դարի վերջին քառորդում արաբների կողմից իրականացվում է հայերի դաժան կոտորածը, որը պատմության մեջ հայտնի է որպես Թալինի կոտորած. “Յաւուրս սորա եղև կոտորումն Քաղինոյ և Արենոյ և գիւղաքաղաքին Թալնայ, յորում սպանան ոգիք իբրև եօթն հարիւր և գերեցան հազար երկերիւր”^[6]։

Իրադարձությանը ականատես 8-րդ դարի պատմիչ Ղևոնդը, սակայն, տվյալ իրադարձությունը նկարագրելիս Թալինի հետ միասին հիշատակում է․ “Իսկ տաճկաց զորքերը, որոնք Դվին քաղաքում էին, դուրս գալով՝ ասպատակում էին շրջակա գավառները, ավարի էին տալիս և արյուն թափում Պտղունք, Թալին, Կողբ գյուղերում և այլ բազում տեղերում սուրը գործի դնելով շատերին դիաթավալ էին թողնում”^[7]։ Դաշտադեմի ամրոցում հայտնաբերված երեք վիմագրերում^[4], այդ թվում՝ Աղպուղա Զաքարյանի արձանագրության մեջ^[3], ինչպես նաև Քրիստափորի վանքի պատերին պահպանված արձանագրություններում^[8], բնակատեղին կոչվում է Թալին։

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, հացահատիկի և ծխախոտի մշակությամբ։ Համայնքի տնտեսությունը մասնագիտացված է գյուղատնտեսության մեջ։ Գյուղատնտեսական հողերի հիմնական մասն օգտագործվում է որպես վարելահողեր, խոտհարքեր։ Զբաղվում են բանջարաբոստանային, հացահատիկային, կերային կուլտուրաների մշակությամբ և ծխախոտագործությամբ։ Պահուստային հողերը զբաղեցնում են համայնքի մակերեսի 75%, որոնց մեջ 753 հա կազմում են արոտավայրերը, 11 հա` վարելահողերը։ Զբաղվում են խոշոր և մանր եղջերավոր անասնապահությամբ։ Գյուղը արդյունաբերություն չունի^[5]։